İtalyanca

İtalyanca
Lingua italiana
Telaffuz	[itaˈljaːno]
Bölge	İtalya yarımadası
Etnik köken	İtalyanlar
Konuşan sayısı	60 milyon  (2007)[1]
Dil aileleri	Hint-Avrupa İtalik diller Roman dilleri İtalya-Dalmaçya dilleri İtalyanca
Yazı sistemi	İtalyan alfabesi
Resmî durumu
Resmî dil	Avrupa Birliği  İtalya  İsviçre  San Marino  Vatikan  Hırvatistan  Slovenya
Dil kodları
ISO 639-1	it
ISO 639-2	ita
ISO 639-3	ita
İtalyancanın konuşulduğu yerler.

İtalyanca (italiano ya da lingua italiana), çoğunluğu İtalya ve İsviçre'nin güneyindeki Ticino kantonunda yaşayan 60 milyon kişi tarafından konuşulan bir dildir.

İtalyan asıllı göçmenlerce Amerika Birleşik Devletleri'nde, Arjantin'de, Brezilya'da, Kanada'da ve Avustralya'da da sıkça konuşulur. Hint-Avrupa dil ailesinin Roman Dilleri kolundadır.

Ortaçağ itibariyle Halk Latincesi (Vulgar Latince) çeşitli şivelere ayrılmıştır. Ortaçağ'ın sonunda Floransa şehrinin kültür ve edebiyat üstünlüğü etkisiyle, Toskana yazı dilinden bugünkü İtalyanca şekillenmiştir. Dilin gelişiminde Boccaccio, Dante Alighieri ve Petrarca gibi isimlerin Latince yerine Toskana ağzını kullanmalarının büyük etkisi vardır. Buna rağmen İtalyan dili, siyasi birliğin de uzun zaman tamamlanamamış olmasının da etkisiyle bölgeden bölgeye çok büyük farklılıklar taşır. Her bölgenin kendine özgü şivesi vardır ve özellikle Kuzey ve Güney şiveleri arasında anlaşmakta zorluk çıkacak kadar büyük farklar bulunur.

İtalyanca Romans dilleri içerisinde Latinceye en sadık kalmış olanıdır, bu yüzden “Modern Latince” olarak da adlandırılır. Diğer romans dilleriyle (Fransızca, İspanyolca, Portekizce, Rumence, Katalanca gibi) büyük benzerlikler taşır. İtalyancayı iyi bilen birisi diğer Romans dillerini de kısa zamanda öğrenebilir.

İtalyanca, kelimelerin hemen hemen tamamımın ünlü harfle bitmesi ve kesif vurgularıyla kendine özgü bir melodiye sahiptir ve bu yüzden de dünyanın en güzel dillerinden kabul edilir. İtalyanca, Rönesans devrinde zamanının Lingua Franca'sı görevini görmüş olduğundan diğer dilleri oldukça etkilemiştir ve özellikle müzik alanında terminoloji İtalyanca’dır. İtalyanca dünyanın sayılı melodik dillerinden biridir. Duygusal anlatımları çok zengin bir dildir.

Avrupa'da İtalyanca'nın konuşulduğu yerler

İtalyanca'da 21 harf bulunur. K, j, w, x ve y harfleri yalnızca yabancı kelimelerde kullanılır. “C” sesi e ve i harflerinden önce “ç”; a, u ve o harflerinden önce ise “k” okunur (“Casa” (ev) kaza okunur, “cielo” (gökyüzü) çelo okunur). “G” sesi de e ve i’den önce “c”; a,u ve o’dan önce ise “g” okunur (“Gatto” (kedi) gatto, “gente” (insanlar) cente okunur). İ ve e’den önceki c’yi k, g’yi g okutmak için “h” harfi eklenir; “chiamare” (çağırmak) kiyamare, “lunghezza” (uzunluk) lungetza okunur. “Gl” ly olarak, “gn” ise ny olarak okunur: “Taglia” (beden) talya olarak, “ogni” (her) onyi olarak okunur. “Z” sesi dz olarak, “zz” ise ts olarak okunur: “Zucchero” (şeker) dzukkero, “pizza” ise pitsa olarak okunur. E ve i’den önceki “Sc” ş olarak okunur, “scegliere” (seçmek) şelyere okunur. Diğer harfler Türkçedeki gibi okunurlar, yalnız “r” sesi İtalyancada Türkçede olduğundan daha kuvvetli yuvarlatılır.

Dilbilgisi

İtalyanca dilbilgisi oldukça kolaydır. İsimlerin tamamı erkek ya da dişi olarak betimlenir. Erkek kelimeler genellikle “-o” harfiyle, dişi kelimeler ise genellikle “-a” harfiyle biter. Erkek çoğul “-i”, dişi çoğul ise genellikle “-e” takısını alır. Dolayısıyla erkek çocuk “bambino”, kız çocuk “bambina”, erkek çocuklar “bambini”, kız çocuklar ise “bambine” olarak söylenir.

Sıfatlar isimlerin cinsiyetine uyar. Bambino bello=Güzel erkek çocuk, Bambina bella=Güzel kız çocuk, Bambini belli= Güzel erkek çocuklar, Bambine belle=Güzel kız çocuklar.

Erkek belirteci (articolo) “il”, dişi belirteci “la”dır. “il”’in çoğulu “i”, “la”nın çoğulu “le”dir. Ayrıca ünlü sesle başlayan kelimeler “l’” belirtecini, “s-sessiz harf“, “ps-“, “gn-“, “z-“ ile başlayan erkek kelimelerse “lo” belirtecini alırlar. “l’” ve “lo”’nun çoğulu “gli”’dir.

İtalyanca'da şahıslar io (ben), tu (sen), lui (erkek o), lei (dişi o ya da Siz), noi (biz), voi (siz), loro (onlar) dur. Fiiller şahıslara göre ve zamana göre çekilir. Şimdiki zamanda (Presente) fiil kökünün sonuna konan eklerle şahıslar betimlendiğinden şahıs gizli özne olarak kalabilir:

İtalyanca’da 4 geçmiş zaman, 1 şimdiki zaman, 1 gelecek zaman, 1 şart, 1 geçmiş şart olmak üzere pek çok zaman bulunur. Ancak zamanların bazıları gündelik konuşmada kullanılmaz.

Bütün Hint-Avrupa dillerinde olduğu gibi cümle dizimi özne-yüklem-tümleç şeklindedir:

• Luigi viene da casa (Luigi evden geliyor)
• Parlo con te (Seninle konuşuyorum)

İtalyanca Bir Pasaj

İtalyanca'nın Atası sayılan Dante Alighieri

Dante Alighieri, La Divina Commedia, Inferno (Cehennem) I. Kanto, ilk kıtasından bir pasaj:

Nel mezzo del cammin di nostra vita

mi ritrovai per una selva oscura,

ché la diritta via era smarrita.

(Okunuş: Nel medzo del kammin di nostra vita

mi ritrovay per una selva oskura

ke la diritta via era zmarrita)

Hayatımızın ortasında

kendimi karanlık bir ormanda yeniden buldum,

ve doğru yol kaybolmuştu.

Bazı İtalyanca Kelimeler

• sì-evet.
• no-hayır.
• ciao-merhaba.
• grazie-teşekkür ederim.
• prego-bir şey değil.
• Come stai-Nasılsın?
• Bene-iyi
• Ci vediamo dopo-Sonra görüşürüz
• per favore-lütfen
• mi scusi-affedersiniz
• buonanotte-iyi geceler
• buongiorno-günaydın
• buonasera-iyi akşamlar
• arrivederci-hoşça kalın
• ti amo-seni seviyorum
• per me-benim için
• perché-neden
• caldo-sıcak
• freddo-soğuk
• l’uomo-adam
• la donna-kadın
• il figlio-oğul
• la figlia-kız
• il fratello-erkek kardeş / ağabey
• la sorella-kız kardeş / abla
• il padre-baba
• la madre-anne
• la casa-ev
• il tavolo-masa
• la finestra-pencere
• la porta-kapı
• l’amico-arkadaş
• l’amore-aşk
• la canzone-şarkı
• Italia-İtalya
• l’italiano-italyanca
• Turchia-Türkiye
• il turco-türkçe
• come-nasıl
• rosa-gül

Sayılar

Mevsimler

• La Primavera-İlkbahar
• L'Estate-Yaz
• L'Autunno-Sonbahar
• L'Inverno-Kış

Günler

• lunedì - Pazartesi
• martedì - Salı
• mercoledì - Çarşamba
• giovedì - Perşembe
• venerdì - Cuma
• sabato - Cumartesi
• domenica - Pazar

Aylar

• Gennaio-Ocak
• Febbraio-Şubat
• Marzo-Mart
• Aprile-Nisan
• Maggio-Mayıs
• Giugno-Haziran
• Luglio-Temmuz
• Agosto-Ağustos
• Settembre-Eylül
• Ottobre-Ekim
• Novembre-Kasım
• Dicembre-Aralık

Hayvanlar

• il cavallo-at
• il cane-köpek
• il gatto-kedi
• il serpente-yılan
• la vacca-inek
• la gallina-tavuk
• il gallo-horoz
• l’uccello-kuş
• il leone-aslan
• la tigre-kaplan
• la rana-kurbağa
• la libellula-yusufçuk
• il coniglio-tavşan
• la lumaca-salyangoz
• lo scoiattolo-sincap
• la zanzara-sivrisinek

Geometri

• il cerchio-daire
• il triangolo-üçgen
• il quadrato-kare
• il rettangolo-dikdörtgen
• il pentagono-beşgen
• l'esagono-altıgen
• l'ettagono-yedigen
• l'ottagono-sekizgen

Yönler

• nord-kuzey
• sud-güney
• ovest-batı
• est-doğu
• nordovest-kuzeybatı
• sudovest-güneybatı
• nordest-kuzeydoğu
• sudest-güneydoğu

Dış bağlantılar

• İstanbul İtalyan Kültür Merkezi

Kaynakça

Avrupa Birliği'nin resmî dilleri Almanca · Bulgarca · Çekçe · Danca · Estonca · Felemenkçe · Fince · Fransızca · Hırvatça · İngilizce · İspanyolca · İsveççe İrlandaca · İtalyanca · Lehçe · Letonca · Litvanca · Macarca · Maltaca · Portekizce · Rumence · Slovakça · Slovence · Yunanca