Vasıta eki
Vasıta eki veya vasıta hâl eki, "ile" edatının kelimeye birleşik yazılan şeklidir. Sözcüklerin araç (instrumental) hâlini belirtir. Ünsüz ile biten sözcüklere -le şeklinde eklenir. Ünlü ile biten sözcüklere eklendiğinde ise -yle hâline dönüşür. Vasıta eki başlıca olarak şu üç görevde kullanılır:
Vasıta: Bahsi geçen nesnenin bir araç olarak kullanıldığını belirtir.
Birliktelik: Eylemin kim ile birlikte gerçekleştirildiğini belirtir.
Durum: Eylemin nasıl veya ne zaman gerçekleştiğini belirtir.
- Küçük kardeşim renkli kalemlerle duvarları boyamış. (vasıta)
- İstanbul'a hızlı trenle gideceğim. (vasıta)
- Yarın annemle alışverişe çıkacağız. (birliktelik)
- Müdür hızla odadan çıktı. (durum)
- Sabahın ilk ışıklarıyla kenti terk ettik. (durum)
Bazı sözcüklerin vasıta hâli zarf şeklinde kalıplaşmıştır:
- Öğretmen öğrencilerine sevgiyle bakıyordu. (zarf)
Vasıta eki sonu ünlüyle biten kelimelere eklendiğinde “i” düşer, “y” sesi türer.
- Dallar, ilkbaharın tatlı rüzgârlarıyla kımıldıyordu.
İle bağlacı
Bazı kaynaklarda bağlaç olan ile sözcüğünün bitişik yazılan hâli de vasıta eki kabul edilir, ancak genel kanı vasıta eki olmadığı yönündedir. Bağlaç olan "ile" sözcüğü cümleye "ve" anlamı katar ve vasıta ekinin birliktelik hâli ile karıştırılmamalıdır:
- Pazardan elmayla armut aldım. (bağlaç. elma ve armut)
- Dayımla yengem bu akşam bize geliyorlarmış. (bağlaç. dayım "ve" yengem)
- Geçtiğimiz hafta sonu arkadaşımla sinemaya gittim. (vasıta eki. "arkadaşım ile birlikte" anlamında)
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||