Aziz Sancar

Aziz Sancar

Doğum 8 Eylül 1946 (1946-09-08)
Savur, Mardin, Türkiye
Vatandaşlığı Türkiye-Amerika Birleşik Devletleri
Milliyeti Türk[1]
Dalı Biyokimya
Moleküler biyoloji
DNA onarımı
Kanser araştırmaları
Çalıştığı yerler Yale Üniversitesi Tıp Fakültesi
Kuzey Karolina Üniversitesi Tıp Fakültesi
Öğrenim İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi (1969)
Dallas Teksas Üniversitesi (Doktora, 1977)
Aldığı ödüller TÜBİTAK ödülü (1997)
Vehbi Koç Ödülü (2007)
Nobel Kimya Ödülü (2015)
Evlilikleri Gwen Sancar[2]

Aziz Sancar, (d. 8 Eylül 1946, Savur), Türk akademisyen, biyokimyager, moleküler biyolog ve bilim insanı.[1][3]

1997 yılından beri Amerika Birleşik Devletleri Kuzey Karolina Üniversitesi, Chapel Hill'de Biyokimya ve Biyofizik Bölümü'nde Sarah Graham Kenan Profesörü olarak görev yapmaktadır.[4] ABD Ulusal Bilimler Akademisi'ne seçilen ilk ABD'li Türk olarak tanınır. Hücrelerin hasar gören DNA'ları nasıl onardığını ve genetik bilgisini koruduğunu haritalandıran araştırmaları sayesinde 2015 Nobel Kimya Ödülü'nü kazanmıştır.

Aziz Sancar’ın geliştirip ismini koyduğu “maxicell” tekniği ile buluşunu yapıp ismini koyduğu “excinuclease/excision nuclease” enzimi terimleri Oxford Biyokimya ve Moleküler Biyoloji Sözlüğü'ne girmiştir.[5]

Hayatı

1946'da Mardin'in Savur ilçesinde, orta gelirli çiftçi ailesinin sekiz çocuğundan yedincisi olarak dünyaya geldi. İlk, orta ve lise eğitimini Mardin'de tamamladı. Lise yıllarında futbolla ilgilendi ancak son sınıfta futbolcu olmaktan vazgeçerek yüksek öğrenimine devam etmek üzere İstanbul'a gitti.[5]

1963 yılında girdiği İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi'den 1969 yılında birincilikle mezun oldu.[5] İki yıl Savur'da bir sağlık ocağında hekimlik yaptıktan sonra bir NATO-TÜBİTAK bursu ile önce Johns Hopkins Üniversitesi, ardından Dallas Teksas Üniversitesi'ne gitti.[6] Dallas'ta üniversitenin moleküler biyoloji programına ve Caude Rupert’ın laboratuvarına katıldı. Bu laboratuvarda Sancar, danışmanı Claud Rupert ile fotoliyaz olarak adlandırılan bir geni kolonlamış ve genetik mühendisliği ile bakterilerde çok yüksek oranlarda çoğaltmıştır.[6] Bu genin kodladığı enzim, ultraviyole ışıkları ile haraplanan DNA'nın onarımını yapar. Bu buluş Dr. Sancar’ın önce yüksek lisans, ardından doktora derecesi (1977) almasını sağladı.[6]

Sancar, 1977-1982 yılları arasında Yale Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde çalıştı. Bu dönemde fotoliyaz enzimi çalışmalarına ara verip nükleotid kesim onarımı araştırmaları başladı.[6] DNA onarımı dalında doçentlik tezini tamamladı. 1997 yılından itibaren araştırmalarını Biyokimya ve biyofizik alanında yaptığı çalışmalarla tanınan Amerika Birleşik Devletleri North Carolina-Chapel Hill'de North Carolina Üniversitesi Biyokimya ve Biyofizik Bölümü'nde Sarah Graham Kenan Profesörü olarak sürdürmektedir.

DNA onarımı, hücre dizilimi, kanser tedavisi[7] ve biyolojik saat üzerinde çalışmalarını sürdüren Sancar, 415 bilimsel makale ve 33 kitap yayınladı. Sancar kanser tedavisinde sirkadiyen saat kullanımıyla ödüller almıştır.[8][9]. 2001 yılında Amerikan Kimya Cemiyeti tarafından verilen Kuzey Carolina Seçkin Kimyager Ödülü'nü almaya hak kazanan Sancar, 2005 yılında bilim dünyasının en prestijli üyelikleri arasında yer alan[10] ABD Ulusal Bilimler Akademisi’ne seçilerek bu akademiye seçilen ilk ABD'li Türk oldu. Bu ödülü aldıktan sonra, ABD'de okuyan Türk öğrencilerine yardım etmek ve Türk-Amerikan ilişkilerini geliştirmek amacıyla eşiyle birlikte Aziz&Gwen Sancar Vakfı'nı kurarak[5] ABD'nin Kuzey Carolina eyaletinde "Carolina Türk Evi" isimli bir öğrenci misafirhanesi açtı. 2006 yılında Türkiye Bilimler Akademisi’ne asli üye olarak seçildi.

2015 Nobel kimya ödülü, Anıtkabir Müzesi

Sancar, DNA'nın onarılması ile ilgili yaptığı çalışmalardan dolayı ABD'li Paul Modrich ve İsveçli Tomas Lindahl ile birlikte[11] 2015 Nobel Kimya Ödülü'ne layık görüldü. Bu üç araştırmacı 30 yıldan uzun süre birbirlerinden bağımsız olarak ve büyük oranda bakteri hücrelerinde çalışmaktadır.[6] Sancar nükleotid kesim onarımı alanında buluşlar yapmış, Tomas Lindahl ve Paul Modrich ise diğer DNA onarımı mekanizmaları olan bazı kesim onarımı ve yanlış eşleşme onarımını keşfetmişlerdir. Aydınlattıkları temel mekanizmalar daha sonra insanlar dahil olmak üzere kompleks organizmalarda da gösterilmiştir. Örneğin, nükleotid kesim onarımı bozuklukları ile deri kanserleri arasında doğrudan nedensel ilişki bulunmuştur. Sancar’a, İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi tarafından verilen Nobel Kimya Ödülü Alfred Nobel’in ölüm yıldönümü olan 10 Aralık'ta düzenlenen törende verildi.[12] Ödül, İsveç Kralı XVI. Carl Gustaf tarafından takdim edildi. Sancar “beni ödüle götüren Atatürk’ün ve Türkiye Cumhuriyetinin yaptığı eğitim devrimidir. Dolayısıyla bu ödülün sahibi Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti’ni temsil eden Anıtkabir Müzesi'dir” diyerek Nobel Ödülü ile madalya ve sertifikasını Anıtkabir'e teslim etmiştir.[13] Ödül, Anıtkabir'deki Atatürk ve Kurtuluş Savaşı Müzesi'nde kendisine ayrılan özel alanda sergilenmektedir.[14]

Özel yaşamı

Türkiye ve Amerika Birleşik Devletleri çifte vatandaşlığa sahiptir. Biyokimya profesörü Gwen Boles Sancar ile evlidir.[2][4]

Ödülleri ve başarıları

Kaynakça

  1. 1 2 "Nobel ödüllü Sancar duygularını AA ile paylaştı". 9 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20151009174528/http://www.aa.com.tr/tr/turkiye/nobel-odullu-sancar-duygularini-aa-ile-paylasti/436248. Erişim tarihi: 8 Ekim 2015.
  2. 1 2 "Carolina Türk Evi". 7 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20151007113000/http://www.carolinaturkevi.org/about.htm. Erişim tarihi: 07 Ekim 2015.
  3. ↑ "Nobel Kimya Ödülü'nü Türk asıllı Aziz Sancar kazandı". 8 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20151007210506/http://www.hurriyet.com.tr/nobel-kimya-odulunu-turk-asilli-aziz-sancar-kazandi-aziz-sancar-kimdir-30255503. Erişim tarihi: 7 Ekim 2015.
  4. 1 2 "Savur'dan Nobel'e... Prof. Dr. Aziz Sancar kimdir?". 8 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20151008071658/http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/bilim-teknik/383309/Savur_dan_Nobel_e..._Prof._Dr._Aziz_Sancar_kimdir_.html. Erişim tarihi: 07 Ekim 2015.
  5. 1 2 3 4 "Vehbi Koç Ödülü Aziz Sancar'ın". Bizden Haberler dergisi, Koç Holding, Haziran 2007. 15 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151015082752/http://www.koc.com.tr/tr-tr/koc-gundem/bizden-haberler-dergisi/NewsMagazineDocuments/2007/haziran07.pdf. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2016.
  6. 1 2 3 4 5 "Aziz Sancar Nobel Ödülü Aldı". Bilkent Üniversitesi web sitesi. 12 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151212184955/http://w3.bilkent.edu.tr:80/www/aziz-sancar-nobel-kimya-odulunu-aldi/. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2016.
  7. ↑ "Nobel kazanan Sancar, kanser hastalarına umut veren çalışmasını anlattı". 8 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6c7VL85KV. Erişim tarihi: 07 Ekim 2015.
  8. ↑ "TÜBA Şeref Üyesi Prof. Dr. Aziz Sancar’ın Kansere Karşı ‘Sirkadiyen Saati’ Buluşu". 8 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20151007211100/http://www.tuba.gov.tr/news/t/page/12/id/1018/. Erişim tarihi: 07 Ekim 2015.
  9. 1 2 "Chapell Hill Üniversitesi Aziz Sancar Profili". 7 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20141111145141/http://www.med.unc.edu/biochem/people/faculty/primary/asancar. Erişim tarihi: 07 Ekim 2015.
  10. ↑ "Ulusal Bilimler Akademisi'nde iki Türk". CnnTurk.com sitesi 5 Mayıs 2005. 20 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160820111556/http://www.cnnturk.com/2005/bilim.teknoloji/bilim/05/05/ulusal.bilimler.akademisinde.iki.turk/93470.0/index.html. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2016.
  11. ↑ "The Nobel Prize in Chemistry 2015" (İngilizce). 7 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20151007095712/http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/2015/. Erişim tarihi: 7 Ekim 2015.
  12. ↑ "TÜBA Şeref Üyesi Prof. Dr. Aziz Sancar 2015 Nobel Kimya Ödülü'nü Kazandı". TÜBA. 13 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20151013153235/http://www.tuba.gov.tr/news/tuba-seref-uyesi-prof-dr-aziz-sancar-2015-nobel-kimya-odulu-nu-kazandi/id/1361. Erişim tarihi: 12 Ekim 2015.
  13. ↑ "Sancar Ata’nın huzurunda". Aljazeera.com.tr. 15 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160815204600/http://www.aljazeera.com.tr/haber/sancar-atanin-huzurunda. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2016.
  14. ↑ "Atatürk’e vefa borcumu ödedim". Milliyet gazetesi 20 Mayıs 2016. 21 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160521164648/http://www.milliyet.com.tr/ataturk-e-vefa-borcumu-odedim-gundem-2248418/. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2016.
  15. ↑ "Ödül Alanlar: Prof. Dr. Aziz Sancar - 2007". Vehbi Koç Ödülü. 15 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151015081206/http://www.vkv.org.tr/haber_detay.aspx?hl=tr&id=109. Erişim tarihi: 15 Ekim 2015.
  16. ↑ "Vehbi Koç Ödülü Prof. Dr. Aziz Sancar'ın" (PDF). Vehbi Koç Ödülü. 15 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6cIEeZ5sj. Erişim tarihi: 14 Ekim 2015.
  17. ↑ "Profile of Aziz Sancar" (İngilizce). https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1283445/. Erişim tarihi: 07 Ekim 2015.

    Dış bağlantılar

    This article is issued from Vikipedi - version of the 12/30/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.