Tsez dili

Çez / Tsez dili
цезяс мец / Tsezyas mets
Ana dili olanlar Rusya’da Güney Dağıstan
Konuşan sayısı 15.500  (tarih gerekli)
Dil aileleri
Varsayılan
  • Çez / Tsez dili
Dil kodları
ISO 639-3 –

Çez (Tsez) dili, Dido dili veya Didoca (Çezice / Tsezce: цезяс мец / Tsezyas mets veya цез мец / Tsez mets), Kuzeydoğu Kafkas dillerinden biridir. Rusya Federasyonu içinde yer alan Dağıstan’ın batı ve güney kesimlerinde, dağlık Tsunta bölgesinde Çeziler / Tsezler tarafından konuşulur. 2002 verilerine göre bu dili konuşan nüfus yaklaşık 15.500’dür. Çez (Tsez) adı, halk etimolojisine göre Çezce / Tsezce’de “kartal” anlamına gelen kelimeden türemiştir. Dido adı ise, Gürcüce "büyük” anlamındaki didi (დიდი) kelimesinden gelir.

Çezice (Tsezce), yazılı geleneği zayıf bir dildir ve yazı dili olarak gelişmemiştir. Çezler / Tsezler, edebiyat dili ve okullardaki eğitim dili olarak Avarca ile Rusçayı kullanırlar. Buna karşın Çezice / Tsezce’nin yazımı için standart alfabe oluşturma çalışmaları yapılmış ve bu alfabe daha çok geleneksel folklorun kayda geçirilmesinde kullanılmıştır. Çezce (Tsezce)’nin yazımında kullanılan Kiril alfabesi, asıl olarak Avarca’nın yazımında kullanılan alfabeden alınmıştır. Çezler / Tsezler, Rusça’dan çok Avarca’nın etkisinde kalmışlardır. Çezce (Tsezce)’de pek çok Avarca, Gürcüce, Arapça ve Rusça sözcük vardır. Türk dillerinden girmiş kelimeler de bulunur. Bütün bu etkenler Tsezce’nin gelişmesini engellemiş, bu dilin yerini Avarca ve Rusça almıştır.

Çezi (Tsez) dilinin gramer analizini ilk kez 1963’te Gürcü dilbilimci Davit İmnaişvili yapmıştır. Günümüzde Çezi (Tsez) folkloru metinleri, Çezi (Tsez) dilinin Mokok diyalektinde kayda geçirilmektedir.

Türkiye’de yaşayan Avar’lar Çezi’ler (Tsez’ler)

Türkiye'de dağınık olarak yaşamaktadırlar. Tam olarak bilinmese de en çok İç Anadoluda Tsez (Avar) köyü vardır. Fakat bazı köyler kısmen boşalmıştır. Daha çok büyük şehirlerde yaşamaktadırlar. Tokat-Ballıca, Sivas-Zara-Selimiye, Sivas-Zara-Osmaniye, Tokat-Dereağzı, Tokat-Ovacık köylerinde Avar (Tsez-Çezi) yaşadığı bilinmektedir.

Türkçede "Çezi" (çundal) olarak bilinirler, İngilizce'de kolay okunabilmesi için Tsez olarak yazılagelmiştir. Anlaşılan "Tsez" şeklindeki yazım şekli İngilizce'de kolay okunabilmesi diye benimsenmiştir.

Dış bağlantı

This article is issued from Vikipedi - version of the 1/9/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.