Norveç kilisesi
Norveç kilisesi Norveç'teki en büyük inanç örgütüdür. Norveç kilisesi 2012 yılına kadar devlet dini idi. O güne kadar Norveç içinde Devlet kilisesi diye anılırken o tarihten sonra Halk kilisesi olarak anılmaya başlamıştır.
Tarihi
Norveç kilisesi Norveç kıralı I. Olaf tarafından devlet örgütlenmesine olası faydaları amacıyla bir katolik örgüt olarak kurulmuş, önce kıyılarda daha sonraki kırallar zamanında da iç kesimlerde benimsetilmiştir.
Daha sonraki zamanlarda Norveç kilisesi gittikçe güçlenmiş, kendi başına bir güç olmaya başlamıştır. Öyle ki 16. yüzyıl reformasyon öncesi ülke topraklarının yarısından fazlasının sahibi kiliseydi.
Reformasyon Danimarka-Norveç birliğine 1536-37 yıllarında gelmiştir. Kıral III. Christian din değiştirip devlet dinini de bir kanunla Protestanlık yönünde değiştirmiş, katolikliği belli geçiş kurallarıyla yasaklamıştır. Kilise toprakları devlete devredilmiş, toprakların çoğu asilzadelere satılmıştır.
Böylece kilise kendi başına bir güç olmaktan çıkmış, kıralın kontrolündeki devlet örgütlerinden biri haline gelmiş, Papa'nın başında olduğu uluslararası örgütlenmeden bağımsız tamamen ulusal bir kurum olmuştur. 1637 tarihli kilise kanununa göre kilise dinsel faaliyetleri yürütür, kıral bunu düzenleyen kanunlar çıkarır. Devlet eliyle örgütlenen ilk okullar kıral VI.Christian zamanında toplumun bütün fertlerini sofu, dindar, ve kırala sadık kişiler halinde yetiştirmek amacıyla kurulmuştur.
1814 tarihli Norveç anayasası Norveç kilisesini devlet dini olarak benimser.
1800 lü yıllarda ulusalcılığın gelişimine paralel olarak gittikce kilise halkın kilise örgütü idaresine katılımına açılmıştır. 1873'te kanun cemaat toplantıları öngörmüş, aynı yıl ilk gayri resmi ulusal seviyede kilise toplantıları (kilise genel kurulu denilebilecek toplantılar) örgütlenmiştir. Bu gelişmelerin sonuçları kilise merasimlerinde kullanılan dilin daha bir Norveççeye, söylenen ilahilerin daha bir Norveçe özgü eserlere dönüşmesi olarak görülebilir.
II. Dünya Savaşı sırasında kilisenin yüksek memurları (piskoposlar) işgalci almanların ve işbirlikçi Quisling idaresine değilde sürgündeki Norveç kıralı VII. Haakon'a sadakat gösterdiler ve çoğunluğu bu yüzden savaş süresince hapsedildiler.
Norveç kilisesinin tarihinde son zamanlardaki bazı ilkler şöyle sıralanabilir:
- İlk kadın papaz 1961 Ingrid Bjerkås
- İlk kadın piskopos 1993 Rosemarie Køhn
- İlk eşcinsel evlilik mensubu papaz (1999 Siri Sunde)
- Açık eşcinsel papazlığa genel izin (2007)
- Kilisenin allaha inanmayan bir papaz adayını işe almamasının işveren ayrımcılığı şikayetine sebep olması
- İlk kilisenin dış merdiveninde eşcinsel evlilik (2012 de kilise içinde eşcinsel evlilik henüz yasak iken [1])
- Kilise içinde eşcinsel evlilik yasağının kaldırılması ve kilisenin en tepe görevlerinin hepsinin kadınlar eline geçmesi (2016[2])
Örgütlenişi
- "Kirkemøtet" (Kilise genel kurulu/parlamentosu) en yüksek organdır ve seçimle gelen insanlardan oluşur.
- "Kirkerådet" (kilise yönetim kurulu/hükümeti) kilisenin yürütme organıdır.
- 11 piskoposluk bölgesi (vilayeti), bunların her birinin başında bir piskopos vardır. Norveç kilisesinin piskoposları "Kirkerådet" (kilise yönetim kurulu) tarafından atanır.
- Yakalaşık 1280 cemaat: bunlar genellikle coğrafi olarak belirlenmiştir, ayrıca dağınık yaşayan samiler, sağırlar, yurt dışı limanlara uğrayan gemiciler, ve güney avrupa ülkelerinde yarı yerleşik emeklilerin yoğun oldukları bölgeler için cemaatler vardır. Her cemaatten sorumlu olarak bir "prest" (papaz) atanır. Atama işini piskoposlar ve kanunun belirttiği bazı başka kişilerden oluşan bir kurul yapar.
Piskoposlar ve papazlar dışında ara seviyelerde idari ya da uzmanlaşmış görevleri olan birçok başka kilise çalışanları da vardır. Komiteler ve kurullar da kanun ve kilise içi idare gereği çok sayıda ve çeşitlidir.
Devletle bağı
2012 yılından beri Norveç Devletinin dini yoktur. Din adamlarını kilisenin kendi organları atar. Devletin etkisi kanun, bütçe, ve mülk idaresi aracılığıyladır. Kilise "Kilise kanunu"na göre yönetilir. Bu kanunun içeriğine "Stortinget" (Norveç Millet Meclisi) karar verir. Parlamentonun kilise komitesi hazırlık yapar, her yıl kiliseye (asında Norveç'teki tüm inanç örgütlerine) devlet bağışı karar verilir, Kilise bakanlığı bu bağışı ve kilise kanununun diğer gereklerini uygular. Kilisenin mülklerini gene parlamentonun çıkarttığı bir diğer kanun uyarınca bu bakanlığın bir kolu idare eder.
Uluslararası bağları
Her ne kadar otonom bir örgüt olsa da Norveç kilisesi bazı uluslararası örgütlerin üyesidir:
- Dünya Lutherciler birliği
- Dünya kiliseler genel kurulu
- Avrupa kiliseler konferansı
- Porvoo birliği
Kaynakça
Norveççe (Bokmål) vikipedi
Dipnotlar
- ↑ http://www.tv2.no/a/3804553 televizyon sitesi haberi: Taze papaz Mina Hadjiyan: - Linda ve Trude hanımların kilise nikahını ben kıyacağım!
- ↑ http://tr.euronews.com/2016/04/11/norvec-te-kilise-escinsel-evlilige-onay-verdi/ Norveç’te kilise eşcinsel evliliğe onay verdi