Gine-Bissau
Koordinatlar: 12°K 15°B / 12°N 15°W
| Gine-Bissau Cumhuriyeti República da Guiné-Bissau
Gine-Bissau |
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
| Slogan: Portekizce: "Unidade, Luta, Progresso" "Birlik, Mücadele, İlerleme" |
||||||
| Marşı: Portekizce: "Esta É a Nossa Pátria Bem Amada" "Burası bizim sevgili ülkemiz" |
||||||
 |
||||||
 |
||||||
| Başkent | Bissau 11°52′K 15°36′B / 11.867°K 15.6°B | |||||
| En büyük | Başkent | |||||
| Resmî diller | Portekizce | |||||
| Tanınan diller | Kreolce | |||||
| Hükûmet | Cumhuriyet | |||||
| • | Devlet başkanı | José Mário Vaz | ||||
| • | Başbakan | Baciro Djá | ||||
| Kuruluşu | ||||||
| • | İlan | 24 Eylül 1973 | ||||
| • | Tanınma | 10 Eylül 1974 | ||||
| • | Ulusal Gün | 24 Eylül | ||||
| Yüzölçümü | ||||||
| • | Toplam | 36,125 km2 (136.) İfade hatası: Beklenmedik div operatörü mil2 |
||||
| Nüfus | ||||||
| • | 2015 tahmini | 1.726.170[1] (148.) | ||||
| • | 2009 sayımı | 1.449.230 | ||||
| GSYH (SAGP) | 2009 tahmini | |||||
| • | Toplam | 1,720 milyar $[2] | ||||
| • | Kişi başına | 1.068 $[2] | ||||
| GSYİH (düşük) | 2009 tahmini | |||||
| • | Toplam | 826 milyon $[2] | ||||
| • | Kişi başına | 512 $[2] | ||||
| Gini (1993) | 47 yüksek |
|||||
| İGE (2010) |  0.296Hata: Geçersiz İGE değeri · 164. |
|||||
| Para birimi | Batı Afrika CFA frangı (XOF) | |||||
| Zaman dilimi | GMT (UTC+0) | |||||
| Trafik akışı | sağ | |||||
| Telefon kodu | 245 | |||||
| Internet TLD | .gw | |||||
Gine Bissau Cumhuriyeti, Afrika kıtasının batı bölümünde bulunan bir ülkedir. Ülkenin sınır komşularını (kuzeyden saat yönünde ilerlendiğinde) Senegal ve Gine oluşturmakta olup, ülkenin batısında Atlas Okyanusu yer almaktadır. Ülkenin başkenti Bissau'dur.
Etimoloji
Ülkenin ismi bir Tuareg kelimesi olan aginaw sözcüğünden gelmekte olup, sözcük siyahi anlamına gelmektedir. Bu kelimeden yola çıkarak ülke ismi siyahilerin yaşadığı ülke anlamında kullanılmaktadır. Ancak komşusu olan Gine ile aynı ismi taşımamak adına ülke isminin sonuna başkent Bissau adına eklenerek günümüzde de kullanılan Gine-Bissau ismi ortaya çıkmıştır.[3]
Coğrafya
Ülkenin toplamda sahip olduğu 724 km'lik sınırın 338 km'si kuzeyinde bulunan Senegal, 386 km'si ise doğusunda bulunan Gine devleti ile oluşmaktadır. Ülkenin ayrıca batısında bulunan Atlantik Okyanusunu 350 km'lik bir kıyısı mevcuttur.
Ülke toplamda 28.120 km²'si yeşil alan, 8.005 km²'si ise su alanı olmak üzere 36.125 km²'lik bir alana sahiptir. Afrika kıtası geneline bakıldığında Gine-Bissau bu veriler ile kıtanın küçük ülkelerinden biri konumundadır. Ülkenin iç kesimlerinde düz ovalar görülürken, bu alanlar kıyı kesimlerine doğru var olan erozyonun da etkisiyle bataklık alanlar ile birleşmektedir.
Ülkenin en yüksek dağı deniz seviyesinden 262 m yükseklikte bulunan Madina do Boé dağıdır. Ülke içerisindeki en önemli nehirleri ise Río Gêba, Río Cacheu ve Río Corubal nehirleri oluşturmaktadır. Ülkenin ana kara kıtası dışında sahip olduğu Bissagos Takımadaları toplamda 88 adet adadan oluşmaktadır.
İklim
Ülke genelinde tropikal bir iklim yaşanmaktadır. Yıl boyu nemli ve sıcak bir havaya sahip olan ülkede ortalama sıcaklık 24 °C 'dır. Özellikle Aralık ile Nisan ayları arasında Harmattan çöl rüzgarlarının da etkisi ile kurak bir dönem yaşanırken, Mayıs ayından Ekim ayı sonuna kadar yağmur yağmaktadır. Bu aylar içerisinde özellikle Temmuz ve Ağustos aylarında yağmur şiddetini ve miktarını arttırmaktadır.[4]
Nüfus
Gine-Bissau'da son olarak 2009 yılında gerçekleştirilen sayım sonuçlarına göre 1,449,230 nüfus tespit edilmiştir. Bu güncel olarak son resmi sayım konumundadır. Gine-Bissau'da Temmuz 2015 tahmini nüfus bilgilerine göre ise 1,726,170 kişi yaşamaktadır.[1] Bu nüfus sayısı ile ülke dünya genelinde 153. sırada yer almaktadır.
Gine-Bissau genç bir nüfusa sahip olup, 2015 tahmini verilerine göre nüfusun %59,45'i 0-24 yaş aralığındadır. Ülkenin sadece %3,4'ü 65 yaş ve üzerindedir.[1]
0-14 yaş: %39.28 (erkek 344,976/kadın 346,102)
15-24 yaş: %20.17 (erkek 176,050/kadın 178,842)
25-54 yaş: %32.53 (erkek 285,258/kadın 286,955)
55-64 yaş: %4.62 (erkek 31,030/kadın 50,215)
65 yaş ve üzeri: %3.4 (erkek 22,121/kadın 37,610)
Şehirde yaşayanların oranı 2015 verilerine göre %49,3 olan ülkede, nüfusun yıllık artış oranı 2016 tahmini verilerine göre %1,88 düzeyindedir.[1]
Etnik gruplar
Nüfusun %99'u Afrika kökenli olup, Avrupa kökenlilerin ülke genelinde mevcudiyeti %1 oranındadır. Ülke içerisinde farklı dil, kültür ve sosyal yapıya sahip 25 adet etnik grup yaşamaktadır. Bu 25 farklı etnik grup ülke nüfusu içerisinde %85'lik bir dilimi oluşturmaktadır. Etnik gruplar içerisinde en kalabalık topluluklar %28 ile Balanta, %19 ile Fulbe ve %14 ile Manjaco etnik grubudur.
Dil
Ülkenin resmî dili Portekizcedir. Okul çağından itibaren tüm derslerin Portekizce olmasına rağmen ülke genelinde bu dili bilen çok az sayıda kişi bulunurken standart olarak Portekizceyi herhangi bir sıkıntı yaşamadan konuşabilen kesim ise nüfusun %14'lük bir kısmını oluşturmaktadır. Her bir etnik grubun kendi içerisinde konuştuğu o gruba özgü dilleri vardır. Bu diller o topluluğun aynı zamanda ana dilini oluşturmaktadır. Bunun dışında günlük hayatta Portekizce başta olmak üzere birkaç dilin karıştırılması ile oluşturulan Gine-Bissau Kreyol dili konuşulmaktadır.
Ülke genelinde tüm okullarda Portekizce olan öğretim dilinin Gine Bissau Kreyol dili ile değiştirilme girişimleri günümüze kadar başarılı olamamıştır. Her ne kadar böyle bir istek söz konusu olsa da, eğitim öğretim için gerekli olan gereçlerin bu dilde olmaması bu girişimi başarısız kılmaktadır.
Din
Ülke nüfusunun %50'lik bir kesmi İslam inancını benimsemektedir. Yerel dinlere inananın oranları %40 iken, Hristiyan inancına göre yaşayan halkın oranı %10'dur.[5]
Sosyal durum
Sağlık
Ülkede temiz su kaynaklarına ulaşabilen nüfusun oranı Afrika ortalamasına göre yüksek düzeyde olup, 2015 tahmini verilerine göre nüfusun %79,3'ü temiz su kaynaklarından su temin edebilmektedir. Ancak bu oran şehirlerden kırsal kesime ilerlendiğinde düşmektedir. Bunun yanı sıra nüfusun sadece %20,8'i tam teçhizatlı sağlık hizmetlerinden yararlanabildiği ülkede, nüfusun %79,2'si ilkel şartlarda sağlık hizmeti alabilmektedir. Ülke içerisinde humma, menenjit, ishal, hepatit, sıtma, tifo ve kuduz çok sık görülen hastalıklar arasındadır. AIDS, Afrika kıtasının genelinin aksine düşük oranda görülmekte olup, bu oran 2014 tahmini verilerine göre %3,69 düzeyindedir.[1]
Eğitim
Gine-Bissau genelinde 15 yaş ve üzerinde olan nüfusta okuma yazma bilenlerin oranı 2015 verilerine göre %59,9 düzeyindedir. Bu oran erkeklerde %71,8 iken, kadınlarda %48,3 seviyesindedir.
Zorunlu eğitimin dokuz yıl olduğu ülkede okuma çağında olan ne kadar erkek ve kız çocuğunun okula gittiği yönünde bir bilgi bulunmamaktadır.[1]
Eğitim çağına girmek üzere olan ya da eğitim çağında olan 226,316 çocuğun çocuk işçi statüsünde çalıştığı bildirilmektedir. Bu veri ile 2010 tahminine göre ülkenin çocuk nüfusunun %57'si çocuk işçi olarak çalışmaktadır.[1]
Tarih
Günümüzde ülkenin varlığını sürdürdüğü bölge 13.yy sonlarından itibaren yerleşim alanı olarak kullanılmaya başlanmış, 1537–1867 yılları arasında da Kaabu Krallığı'nın hakimiyet sürdüğü bir bölge olmuştu.[6] Bu varlıklarını 1446 yılında günümüzde ki Gine kıyılarının üst bölgelerine gemiler ile gelen ilk Portekizli tüccarlar, bu bölgeleri yer edinmiştir. Portekiz 1879 yılına kadar Yeşilburun Adaları bölgesinden yönettiği bölgeyi, aynı yıl içerisinde bölgeyi Portekiz Ginesi adı ile kendine bağlı bir il yapmıştır. Amilcar Lopes Cabral önderliğinde 19 Eylül 1956 tarihinde kurulan PAIGC, 1963 ile 1974 yılları arasında bölgenin bağımsızlığı ile mücadele vermiştir. Ülke üzerindeki birçok noktada hakimiyeti ele geçiren PAIGC, 24 Eylül 1973 tarihinde bağımsızlığını ilan etmiş, bu ilan ise Portekiz tarafından ancak bir yıl sonra 10 Eylül 1974 tarihinde kabul edilmiştir.
İdari yapılanma
Gine Bissau ülke genelinde sekiz bölgeye ve ayrıca özerk başkent alanı Bissau'a ayrılmıştır. Bu sekiz bölge kendi içerisinde ayrıca 37 alana ayrılmış durumdadır. Bu sekiz bölge ülke genelinde üç il içerisine bölünmüş konumdadır. Bu iller Leste (Doğu: Bafatá, Gabú), Norte (Kuzey: Biombo, Cacheu, Oio) ve Sul (Güney: Bolama, Quinara, Tombali) 'dur.
|
|
|
|
Şehir
Gine-Bissau'un 1 Ocak 2005 verilerine göre en büyük ve en kalabalık şehirleri şu şekildedir: Bissau 388.028 kişi, Bafatá 22.521 kişi, Gabú 14.430 kişi, Bissorã 12.688 kişi, Bolama 10.769 kişi ve Cacheu 10.490 kişi.
Siyaset
Ülke 1984 yılında gerçekleşen anayasa değişikliği ile başkanlık sistemi ile yönetilmektedir. 1991 yılına kadar tek partili sistemin işlediği ülkede, bu yıldan itibaren çok partili sisteme geçiş gerçekleştirilmiştir.
2004 seçimleri
28 Mart 2004 tarihinde gerçekleştirilen seçimler sonrası Milletvekili dağılımı (Toplam:102):
- Partido Africano da Independência da Guinea e Cabo Verde (PAIGC): 45
- Partido para a Renovação Social (PRS): 35/102
- Partido Unido Social Democratico (PUSD): 17
- Diğer: 3
- Diaspora için öngörülen 2 koltuğun dağılımı yapılmamıştır.
Seçimlere katılım oranı %75.[7]
2008 seçimleri
16 Kasım 2008 tarihinde gerçekleştirilen seçimler sonrası Milletvekili dağılımı (Toplam:100):
- Partido Africano da Independência da Guinea e Cabo Verde (PAIGC): 67
- Partido para a Renovação Social (PRS): 28
- Partido Republicano para a Independência e o Desenvolvimento (PRID): 3
- Aliança Democrática (AD): 1
- Partido para a Nova Democracia (PND): 1
Toplam: 100 Milletvekili. Seçimlere katılım oranı %82.[8]
2014 seçimleri
13 Nisan 2014 tarihinde gerçekleştirilen seçimler sonrası Milletvekili dağılımı (Toplam:102):
- Partido Africano da Independência da Guinea e Cabo Verde (PAIGC): 57
- Partido para a Renovação Social (PRS): 41
- Partido da Convergência Democrática (PCD): 2
- Partido para a Nova Democracia (PND): 1
- União para a Mudança (UM): 1
Toplam: 102 Milletvekili. Seçimlere katılım oranı %88,57.
18 Mayıs 2014 tarihinde gerçekleştirilen devlet başkanlığı seçimlerinde ise PAIGC adayı José Mário Vaz, diğer aday Nuno Gomes Nabiam'a karşı oyların %61,92'sini elde ederek devlet başkanlığı makamına seçilmiştir. Bu seçimlerde katılım oranı %78 olarak açıklanmıştır.[9]
Ekonomi
Gine-Bissau dünya genelinde en yoksul ülkelerden sayılmaktadır. Her ne kadar son yıllarda ekonomik açıdan ülke büyüme gösterse de, 2009 verilerine göre ülkede kişi başı GSYİH 512$ düzeyindedir.[10] Ülkenin dış ticaret açığı çok yüksek seviyelerde bulunmaktadır.[11] Ülke kaynaklarının yurt dışına ihraç edilmesi, devlet için bir kaynak oluşturmaktadır. Endüstriyel ürünlerin tüm gereksinimleri, parçaları başta Avrupa olmak üzere çoğunlukla diğer ülkelerden ithal edilmektedir. Bu sebepten dolayı satışa çıkan ürünler, komşu ülkelere göre çok daha pahalıya satılmaktadır. Gelir dağılımının eşit olmadığı ülkede, aile bireyleri günlük ihtiyaçlarını karşılamakta zorluk yaşayabilmektedir.
Kaynakça
- 1 2 3 4 5 6 7 Gine Bissau nüfusu hakkında bilgi (İngilizce)
- 1 2 3 4 "Guinea-Bissau". International Monetary Fund. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150502011042/http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2010/01/weodata/weorept.aspx?sy=2007&ey=2010&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=654&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=&pr.x=48&pr.y=13. Erişim tarihi: 21.04.2010.
- ↑ Ülke ismi nereden gelmektedir?
- ↑ İklim bilgileri (İngilizce)
- ↑ Gine-Bissau din bilgileri (Almanca)
- ↑ Kaabu Krallığı (İngilizce)
- ↑ EIU – The Economic Intelligence Unit – Country Report Guinea-Bissau July 2004, London, 2004, Sayfa 9.
- ↑ EIU – The Economic Intelligence Unit – Country Report Guinea-Bissau January 2009, London, 2009, Sayfa 10.
- ↑ Kaynak: www. voanews.com, Gine-Bissau yeni devlet başkanını seçti, Erişim: 04 Temmuz 2016
- ↑
- ↑
.svg.png)
| ||||||
| ||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| ||||||||||||
|