Aleksandr Darjay
| Aleksandr Darjay | |
|---|---|
| Doğum |
3 Kasım 1944 Tuva Cumhuriyeti |
| Meslek | Yazar, devlet adamı |
| Konu | Asıl ünü Romancılık |
Aleksandr Darjay (Rusça: Даржай, Александр Александрович / Aleksandr Aleksandroğlu Darjay) (3 Kasım 1944; Sug Aksı, Süt göl ilçesi Çağdaş Tuva edebiyatında önemli bir yeri olan çok sayıda eserlere imza atmış roman, öykü, ve oyun yazarıdır, şairdir. Tıva Edebiyatı'nın belkemiğidir[1]. Tuva kişisi olarak yakından tanımıştır[2]. Eserlerinde Tuva'daki yaşamı ve toplumsal sorunları ele almış insanı insan çevre ilişkisi içinde yansıtmıştır. Vatansever bir şair, yazardır. Rusya Federasyonu Kültür Ansiklopedisinde Rusya'nın en önemli insanları arasında geçer.[3]
Hayatı ve Eserleri
1970 yılında Kızıl şehrinde Pedagoji Enstitüsünü bitirmiştir. 1994—1998 döneminde Tuva milletvikilliği yapmıştır.
A. A. Darjay 1964 yılında yazarlığa başlamış olup ilk kitabı — «Töreen Çerim» (Төрээн черим) adındaki 1972 basımlı eseridir. O zamandan günümüze kadar Tuva Türkçesi, Altay Türkçesi, Rusça dillerinde nesir ve nazım olmak üzere toplam 33 kitap çıkarmıştır. Ayrıca Tuva diline çok sayıda çeviiri çalışması da olmuştur. Puşkin, Griboyedov, Lermontov, Bloka, Ysenina, Süleymanov, Barto v.b. çok sayıda yazarın eserini çevirmiştir. Eski Türk yazıtlarından etkilenerek Türk komutanı Kül-tegin hakkında eseri bulunur. Türklük sevgisi şiirleri başta olmak üzere bütün eserlerinden anlaşılmaktadır[4]. Bazı eserleri:
- Tıvа litеrаturаnıñ аntоlоgiyazı
- Tıvа çеçеn çugаа
- Dаmırаk-1
- Dаmırаk-2
- Mоlyus utrеnnеmu svеtu [Tеkst] : stihi i pоеmı / А. А. Dаrjаy. - Kızıl : Tuv.knij.izd-vо, 2007. - 77 s. - ISBN 5-7655-0534-1 :
- Blаgоslоvеniе nеbа i zеmli [Tеkst] : stihi i pоеmı / А. А. Dаrjаy. - M. : Sоvеtskiy pisаtеl, 2005. - 183 s. - ISBN 5-265-06336-6 :
- Çоgааldаr çıındızı [Tеkst] : şuluktеr,şuluglеldеr / А. А. Dаrjаy. - Kızıl : TıvNYÇ, 1994. - 272 s. - (Tıvа litеrаturаnın bibliоtеkаzı). - ISBN 5-7655-0360-8
- Çurttааrın kuzеzinzе [Tеkst] : tооjulаr,çеçеn çugааlаr / Dаrjаy Аlеksаndr Аlеksаndrоviç. - Kızıl : TıvNYÇ, 1984. - 204 s. -
- Sаrıg buru uyеzinin sаrınnаlı [Tеkst] : şuluk dеptеri / Dаrjаy Аlеksаndr Аlеksаndrоviç. - Kızıl : TıvNYÇ, 1993. - 112 s. - ISBN 5-7655-0328-4
- Оglеrivis аk-kоk ıjı [Tеkst] : iyi dеptеrlig şuluk nоmu / Dаrjаy Аlеksаndr Аlеksаndrоviç. - Kızıl : TıvNYÇ, 1987. - 128 s
- İdеgеldin çırıı [Tеkst] : çеdi dеptеrlig kıskа şuluktеr / А. А. Dаrjаy. - Kızıl : Rеspublikаnın tipоgrаfiyazı, 2005. - 232 s. - ISBN 5-99267-0095-7
- Çurttаlgаnın şiriin şоlu [Tеkst] : şuluk dеptеri / Dаrjаy Аlеksаndr Аlеksаndrоviç. - Kızıl : Rеsp.tipоgrаfiyazı, 1999. - 136 s. -
- Inаkşıldın şirееzi [Tеkst] : sоnеt dеptеri / Dаrjаy Аlеksаndr Аlеksаndrоviç. - Kızıl : Rеsp.tipоgrаfiyazı, 2003. - 80 s.
- Şаg-üyеnin şılgаldаzı [Tеkst] = İyi kıdırааştıg şuluk dеptеri / Dаrjаy Аlеksаndr Аlеksаndrоviç. - Kızıl : TıvNYÇ, 2004. - 192 s. - ISBN 5-7655-0328-4
- Kаzаnаk [Tеkst] : hооrаy tооgulеri / А. А. Dаrjаy. - Kızıl : Rеspublikа tipоgаfiyazı, 2006. - 128 s.
- Dülgееzinnig аyan [Tеkst] : şuluk bоlgаş şulukçulеr dugаyındа çugааlаr / А. А. Dаrjаy. - Kızıl : TR-nin niiti bоlgаş prоfеssiоnаl ооrеdilgе yaаmızı, 2004. - 208 s. -
- Tоs çükçе çаjıg [Tеkst] : iyi kıdırааştıg şuluk dеptеri / А. А. Dаrjаy. - Kızıl : Pоligrаfsеrvis, 2008. - 120 s. -
- Nazın Küzü[5]
Şiirlerinden örnekler
| Türkiye Türkçesi | Tuva Türkçesi Kiril | Tuva Türkçesi Latin |
|---|---|---|
|
Tek göğün altında Türk Oğuz Beyleri ve halk dinleyin! Üstte gök çökmedikçe, altta yeryüzü delinmedikçe, Türk halkı, ilini töreni kim bozabilir? Türk halkı! Kendine dön. |
Чaңгыс Дээрниң aдaaнгa Түрк, Огуз беглери бaзa чону, дыңнaңaр! Aк-көк дээр үстүңден ууй бaзa бербээн-дир, Aдaaңдa чер буступ-буурaп дүшпээн-дир Түрк чон, күрүңнү, ёзу-төреңни кым узуткaтты? Түрк чон, кaрa хaйың, бурууң билин! "AЛЕКСAНДР ДAРЖAЙ " |
Çañgıs Deerniñ adaanga Türk, Oğuz begleri baza çonu, dıñnañar! Ak-kök deer üstüñden uuy baza berbeen-dir, Adaañda çer bustup-buurap düşpeen-dir Türk çon, kürüñnü, yozu-töreñni kım uzutkattı? Türk çon, kara hayıñ, buruuñ bilin! "ALEKSANDR DARJAY " |
Kaynakça
- ↑ http://lrd63.narod2.ru/tiva_shlkchlerivis/
- ↑ https://tyv.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B0%D1%80%D0%B6%D0%B0%D0%B9,_%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80_%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87
- ↑ http://www.tuvpravda.ru/archive/81-2009-11-24-08-13-06.html Rusya'nın en iyi insanları arasında A. Darjay
- ↑ http://lrd63.narod.ru/index/0-36
- ↑ http://tuvakitaplar.wordpress.com/category/tuva-dil/
Dış bağlantılar
- A. Darjay'dan bir şiir- Rusça
- A. Darjay'ın almış olduğu önemli belgeler
- A. Darjay'ın Tuva dilinde hayatı ve eserleri
- Darjay hakkında
- Aleksandr Dardaj hayatı